O verovatnoći

Još od XVII veka, kad su postavljene njene osnove, pa do današnjih dana, teorija verovatnoće je predmet interesovanja naučnih radnika različitih profila. Razlog njene aktuelnosti i u savremenom društvu je u tome što je ona od značajne pomoći u prilazu i u potpunijem sagledavanju različitih problema u nauci. Iako je važnost verovatnoće sve manje sporna, neprekidno se vode diskusije oko njenih teorijskih osnova. U tim diskusijama angazovani su: filozofi, matematičari, statističari i drugi. Teorija verovatnoće je posebno značajna u statističkoj inferenciji, koja počiva na njenim osnovama.

Moze se reći da su dva glavna razloga doprinela pojavi interesovanja za verovatnoću i razvitku njenih matematičkih osnova.

PRVI je proizašao iz matematičkih problema u igrama na sreću. Svajcarski matematičar Bernuli u XVIII veku je postavio teorijske osnove verovatnoće, kao jedne matematičke discipline. Nešto kasnije taj razvoj je išao dalje u radovima Laplasa, sa njegovim strogo determinističkim pogledom na svet. Po njemu, verovatnoća je sastavni deo nauke o prirodi, kao teorija grešaka, u čijoj osnovi je sistemsko proučavanje sredine i njenog varijabiliteta u ponovljenim merenjima. U razvitku teorije vredan je Gausov doprinos, sa radovima u oblasti normalnog zakona gređaka.

DRUGI razlog interesovanja za verovatnoću proizašao je iz osiguranja protiv rizika, koje se praktikovalo u trgovini u italijanskim gradovima u periodu renesanse.

Bez obzira na diskusije o računu verovatnoće i njegovoj interpretaciji, njegova formalna osnova nije diskutabilna. Ipak, kad se primenjuje račun verovatnoće u statističkim istraživanjima, interpretacija modela ne sme da se posmatra kao nešto odvojeno. Subjektivni prilaz računu verovatnoće i, na njegovoj osnovi, Bayesova statistika, kako se često naziva, je savremeni trend.